Եվրոպայի պրոբլեմը Պուտինը չէ, այլ Ռուսաստանը

Արևմուտքն իրեն այնպես է պահում, ասես Վլադիմիր Պուտինն է իր համար խնդիրներ հարուցում: Բայց խնդիրը Պուտինը չէ, Ռուսաստանն է խնդիրը: Ռուսաստանի նախագահը, ինչպես բոլոր ռուսները, ունեն վաղուց ձևավորված ավանդական աշխարհընկալում: Պուտինի հեռանալը ոչինչ չի փոխի, ցանկացած իրավահաջորդ նախագահի պաշտոնում նույն քաղաքականությունն է վարելու, գուցե միայն պակասի մաչոյականությունը:
Նոր խնդիր չէ, 200 տարի առաջ է ձևավորվել, Նապոլեոնի դարաշրջանի ավարտին, երբ ի հայտ եկավ, ինչպես այսօր ենք ձևակերպում, արժեքների տարբերությունը: 19-րդ դարում Ռուսաստանը շարունակում էր պահպանել ավտորիտար ռեժիմը, իսկ Եվրոպան շարժվում էր լիբերալ դեմոկրատիայի ուղղությամբ: Սակայն Ռուսաստանը մնում էր գերտերություն, բավականին նշանակալից՝ անվտանգության եվրոպական համակարգի համար: Ինչպես պաշտպանել Եվրոպան հզոր հարևանից, որին աշխարհը նայում է իբրև օտարի: Դա պրոբլեմ էր այն ժամանակ, պրոբլեմ է և հիմա: Եվրոպայի պետությունները անվտանգության համակարգը հիմնում են ուժերի հավասարակշռության վրա, Ռուսաստանը՝ իր քաղաքականության ռազմավարության: Այսպիսի դիրքորոշման հիմքում աշխարհագրությունն է: Երկրի տարածքը վիթխարի է, Եվրասիական հարթ տարածաշրջան, որով առանց դժվարության անցել են բանակներ:
Պատմականորեն Ռուսաստանը իր սահմաններն ավելի ու ավելի էր հեռացնում կենտրոնական հատվածից: Ռուսաստանը կանգ չէր առնում նույնիսկ այն տարածքներում, որոնք տեղի բնակչությունը հանգիստ կարող էր պաշտպանել տեղանքի դժվարանցանելիության պատճառով: Նրան կանգնեցնում էր միայն նույնքան վճռականորեն դիմակայելու պատրաստ պետությունը: Այն, ինչ Արևմուտքը համարում էր իմպերիալիզմ, Մոսկվայի համար սեփական պաշտպանունակության ամրապնդում էր:
Ժամանակի հետ Գերմանիայի դիմակայությունը Արևմուտքում, Բրիտանիայի, հետո՝ ԱՄՆ-ի հարավում, Չինաստանն ու Ճապոնիան արևելքում՝ Ռուսաստանին մղեց որոշարկել իր անվտանգության գոտին՝ կենտրոնական Եվրասիայի հյուսիսը, նախկին ԽՍՀՄ տարածքը: Մոսկվան գտնում է, որ իր շահերի գոտում գտնվող պետությունները ոչ թե ընտրության առաջ են՝ անկախության և Ռուսաստանին ներգործության տակ լինելու միջև, այլ Ռուսաստանի ներգործության տակ լինելու, թե Ռուսաստանի թշնամու ներգործության տակ լինելու ընտրության առաջ են: Դիմակայության այդ սցենարն է Կրեմլի կարծիքով խաղարկվում ՈՒկրաինայում:
Բացի այդ՝ իր անվտանգության համար տագնապից Ռուսաստանը դեմ է, որ Եվրոպայում գերակայի մեկ պետություն, և Եվրամիության ընդլայնումից իրեն վատ է զգում: Պատճառը հեշտ է հասկանալ: Ռուսաստանը այսօր կարող է հավասար լինել Մեծ Բրիտանիային, Ֆրանսիային կամ Գերմանային, բայց չի կարող հավասար լինել միավորված Եվրոպային՝ ոչ բնակչության թվով, ոչ բարեկեցությամբ, ոչ հզորությամբ: Այդ չափորոշիչներով Ռուսաստանին գերազանցում է և ԱՄՆ-ը: Սեպ խրելով Եվրոպայի երկրների միջև, ԱՄՆ-ի ու Եվրոպայի միջև, Ռուսաստանը, թերևս, փորձում է կանխել իր համար լուրջ սպառնալիքի առաջացումը: Ռուսաստանի տագնապները մեծանում են խոցելիության զգացումից: Տնտեսությունը ստագնացիայի մեջ է, բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում զարգացում չկա, իսկ արտաքին ուժերը՝ Չինաստանը, Արևմուտքը, արմատական իսլամիստները մարտահրավեր են նետում նրան ամբողջ հետխորհրդային տարածքով մեկ: Կոշտ գործելու գայթակղություն է առաջանում՝ քողարկելու համար տագնապները, այդ թվում պարծենալով սեփական միջուկային զենքի հնարավորություններով:
20 տարի առաջ Արևմուտքը հույս ուներ, որ Ռուսաստանը կներքաշվի իր ղեկավարած աշխարհակարգի մեջ, և Ռուսաստանի հետ նորից ծագած պրոբլեմից Արևմուտքը ցնցված է: Բայց այդ սպառնալիքը սահմանափակ է: Ռուսաստանում կա ոչ թե արմատականորեն նոր ուժերի վերելք, այլ դեպի անկում գնացող պետությունը փորձում է վերականգնել իր հզորությունը: Այդ հարցը լուծելի է: Տարբերակներից մեկը Եվրոպական միության նախագիծը կենդանացնելն է: Այլ խոսքով՝ վճռական պայքարել ուժերի հետ, որ ԵՄ-ի նախագծի իրականացմանը դեմ են՝ ժողովրդավարության դեֆիցիտի, արտագաղթի և անհավասարության հետ:
Անկասկած, ՆԱՏՕ-ի ուժերի մուտքը մերձբալթյան երկրներ և հիբրիդային պատերազմի դեպքում մանրամասն մշակված ծրագիր պետք է: Այնուհանդերձ, Արևմուտքը պետք է խուսափի չափազանց միլիտարիստական պատասխանից սպառնալիքներին, որ մեծ հաշվով քաղաքական են: Միաժամանակ պետք է արդյունավետ օգնել ՈՒկրաինայի տնտեսության վերականգնմանը և պետական իշխանության իրավազորությանը: ՈՒկրաինան պատնեշ կլինի Եվրամիության նորմերի և նրա միասնության դեմ ռուսական արշավի առաջ:
Այնուամենայնիվ, զսպման քաղաքականությունը չի աշխատի մեր գլոբալացված և բազմաբևեռ աշխարհում այնպես, ինչպես սառը պատերազմի տարիներին էր: Արևմուտքը չի կարողանա սահմանափակել աշխարհի ամենամեծ տնտեսություններից մեկը: Եվ աշխարհաքաղաքական հանցագործություն կլինի չափազանց թուլացնել պետությունը, որ ծայրաստիճան կարևոր է ուժերի հավասարակշռության համար, որը, մենք հույս ունենք, կօգնի սանձահարել ներկա կատաղի ուժերին, հատկապես Ասիայում: Դաժան ճշմարտություն է, որ ՈՒկրաինան չի կարող առանց Ռուսաստանի վերակառուցվել, չափազանց շատ է կախված Ռուսաստանի տնտեսությունից: Եվ Մոսկվան չափից դուրս շատ միջոցներ ունի ՈՒկրաինայի ներսից ներգործելու համար: Զսպման քաղաքականությունը պետք է հավասարակշռվի փոխզիջումներով: Այսօրվա մարտահրավերն է ուժերի ճիշտ հավասարակշռություն գտնելը:
Թոմաս Գրեմ, «The Financial Times»

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ.Գ. Գուցե Թոմաս Գրեմի ինչ-որ տեսակետներ չեն համապատասխանում մեր պատկերացումներին, բայց մի հարցում նա միանշանակ ճիշտ է՝ Ռուսաստանին չպետք է վերաբերվել իբրև արջի, որ անպատեհ է արթնացել քնից: Ռուսաստան-Արևմուտք հակասությունը, թեկուզ և տարբեր է սառը պատերազմի տարիների երկաթե վարագույրով անջատվածությունից ու վարագույրի երկու կողմերում միայն թշնամի տեսնելու մտայնությունից, չի կարող երկար շարունակվել, մինչդեռ հիմա ձնագնդի էֆեկտով նորանոր պատժամիջոցներով է հավելվում: Փոխզիջման հիմքում, սակայն, պիտի լինի փոխըմբռնումը և միմյանց մեջ թշնամի տեսնելու իներցիայի հաղթահարումը: Ոչ միայն բարոյական չէ, այլև արդյունավետ չէ մի կողմից քանդել Ռուսաստանի տնտեսությունը, մյուս կողմից՝ սպասել, որ Ռուսաստանը պիտի համատեղ դիմակայի Ասիայի «կատաղի ուժերին»: Հետխորհրդային տարածքի երկրներն էլ պիտի վերջապես անկախանան՝ թշնամի կամ ենթակա կարգավիճակը չի կարող երկար տևել:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ